گردشگری سلامت در ایران

گردشگری سلامت در ایران

گردشگری سلامت یک صنعت در حال رشد سریع می باشد و دو صنعت گردشگری پزشکی و تندرستی را شامل می گردد و آمار و ارقام جهانی حاکی از تاثیرات ژرف این نوع گردشگری در اقتصاد کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه است بنابراین لازم است تا با مفاهیم این صنعت پیشتاز بیشتر آشنا شده و کشور را در جهت پیشبرد صنعت گردشگری سلامت سوق دهیم. برای پیشرفت در صنعت گردشگری سلامت و منتفع شدن از اثرات اقتصادی مثبت آن باید با مفاهیم اولیه و عوامل تاثیرگذار در رشد آن آشنا شده تا در برنامه ریزی گردشگری سلامت در ایران ، مد نظر قرار داده شود.

گردشگری سلامت، صنعتی پیشتاز در جهان

در سال های اخیر گردشگری سلامت، گردشگری پزشکی و گردشگری تندرستی به سرعت در حال رشد است و گردشگری سلامت یکی از سریع ترین بخش از تحقیقات علمی را در قرن حاضر به خود اختصاص داده است. از دلایل رشد گردشگری سلامت در جهان می توان به عوامل چندی مانند تغییر ارزش های مصرف کنندگان، تغییر در سبک زندگی، مسن تر شدن جمعیت، عدم پاسخگویی سیستم بهداشت و درمان، جایگزین شدن روش های نوین درمانی مانند طب سنتی و سوزنی اشاره کرد. از آنجا که موقعیت کشور ما، ایران به طور مناسبی در کنار بازار های خوبی از کشورهای همسایه مانند جمهوری آذربایجان، ارمنستان، عراق و ترکیه قرار دارد و از همه مهم تر به دلیل هزینه پایین خدمات درمانی، و از نظر پزشکی نیز دارای قابلیت های بالا و بیمارستان های با کیفیت  و تجهیزات به روزی است،  گردشگری سلامت در ایران می تواند به خوبی گسترش و رشد یابد.

رابطه گردشگری و سلامت

دیدگاه مثبت، رابطه ی میان سلامت و گردشگری را اینگونه تفسیر می کند که گردشگری در بهبود سلامت و کیفیت زندگی جامعه ی میزبان و میهمان نقش بسزایی دارد. گردشگری سلامت در دسته ی گردشگری با علایق خاص قرار می گیرد که در مفهوم کلی، مسافرت با هدف سلامت را دربر می گیرد. به عبارتی هدف اصلی گردشگری سلامت، حفظ سلامت گردشگر است.

مفهوم گردشگری سلامت

مفهوم گردشگری سلامت جدید نیست. از دیرباز، مردم از فاصله های بسیار دور در جستجوی درمان، سفر می کردند، مفهومی که برای یونانیان و رومی ها ی باستان امری عادی تلقی می شد، چشمه های معدنی و مکان های تاریخی که با شفا و درمان مرتبط هستند را می توان در سراسر اروپا یافت که در جذب جویندگان سلامت و درمان، به طور یکسان نقش داشته اند. مکان های مقدس نیز چشم اندازی از درمان را  نوید می دادند که حتی امروزه نیز هزاران زائری را که  در جستجوی امید و سلامت هستند و از راه های دیگر درمانده اند را به خود جذب می کنند. گردشگری سلامت در ایران نیز به دیرباز بر می گردد چنان که در دسته بندی های بوعلی سینا با عنوان های آسایشگاه های معنوی، چشمه های درمانی و آب های گرم به آن اشاره شده است که نشان دهنده ی اهمیت آب های معدنی و گرم در نزد ایرانیان است.

گردشگران سلامت چه کسانی هستند؟

گردشگران سلامت اغلب افرادی هستند که به تنهایی سفر می کنند ولی قادرند که رفاه فرهنگی و اجتماعی خود را به وسیله تماس با افراد محلی و گردشگران که مشکل مشابهی مانند آنها دارند برآورده کنند.گردشگران سلامت به ویژه گردشگران پزشکی ممکن است با دوستان و اقوام خود به منظور تقویت روحی خود همسفر شوند. بسیاری از اسپاها و تسهیلات تندرستی نیز خانواده ها را به همراه کودکان یا زوج هایی که به دنبال یک تعطیلات رمانتیک هستند را جذب می کنند. هدف گردشگران سلامت استفاده از هزینه های پایین درمان و برخورداری از کیفیت بالای مراقبت پزشکی و درمانی در کشور مقصد است، بنابراین از کشورهای توسعه یافته به کشورهای درحال توسعه سفر می کنند.

هدف گردشگری سلامت

گردشگری سلامت سفری است که با هدف بهبود و یا حفظ سلامت انجام می گیرد. انواع گردشگری سلامت، گردشگری پزشکی، آبگرم و گردشگری تندرستی، دارای ویژگی های مشترک و همچنین متفاوتی هستند. یکی از ویژگی های مشترک مهم در صنعت گردشگری سلامت این است که مردم به یک مکان برای حفظ یا بهبود سلامتی سفر می کنند. همانطور که در اهداف گردشگران پزشکی، گردشگری اسپا و گردشگری تندرستی تفاوت وجود دارد، در محصولات و خدمات ارائه شده ی آنها نیز تفاوت هست. گردشگری سلامت مفهوم کلی و فراگیر است که تمام سفرهای مرتبط با سلامت را دربر می گیرد در حالی که گردشگری پزشکی بر روی اختلالات مربوط به سلامتی تمرکز دارد، اسپا بر روی استراحت و آرامش و گردشگری تندرستی بر حفظ و پیشگیری تاکید دارند.

گردشگری سلامت چتری برای گردشگری پزشکی و تندرستی 

گردشگری سلامت را به گونه های مختلفی تقسیم بندی می کنند : گردشگری پزشکی، گردشگری درمانی و گردشگری تندرستی یا پیشگیرانه که هر کدام مفهوم متفاوت وتعریف خاص خود را دارد. گردشگری سلامت به طور کلی مانند چتری است که گردشگری تندرستی و پزشکی را دربر می گیرد.  اگرچه در بسیاری از کشورها عبارت گردشگری تندرستی را مترادف با گردشگری پزشکی می دانند. ولی تفاوت این دو در دلیل سفر نهفته است. اصلی ترین انگیزه برای گردشگران پزشکی سفر برای درمان بیماری است که افراد بیمار به بیمارستان ها و کلینیک ها مراجعه می کنند و نیاز به درمان خاصی دارند و با انگیزه گردشگران تندرستی که فقط برای افزایش تندرستی و زندگی بهتر سفر می کنند متفاوت است. گردشگران با توجه به انگیزه و سبک زندگی و علائق خود شکلی از گردشگری  سلامت را که نیاز آنان را مرتفع می کند انتخاب می کنند که می تواند کاملا جسمی باشد با تمرکز بر ورزش و تناسب اندام، یا پزشکی باشد با توجه به درمان بیماری یا عمل جراحی، یا روحی و روانی باشد با تمرکز بر کنترل ذهن و هدایت زندگی، یا آرامش و استراحت در اسپاهای لوکس، و یا سرگرمی و تفریح در پارک های آبی.

گردشگری پزشکی

در گردشگری پزشکی همانطور  که از نام آن بر می آید فرد یا افراد بیمار را شامل می شود که در واکنش به بیماری موجود برای درمان و یا عمل جراحی، از کشور خود به کشور دیگر سفر می کند و در کشور مقصد با بیمارستان ها، کلینیک ها، مراکز درمانی، پزشکان و پرستاران سروکار دارند. خدمات گردشگری پزشکی به دو دسته ی درمان و جراحی تقسیم می شود و مهم ترین درخواست های گردشگری پزشکی  شامل  جراحی قلب و عروق، جراحی زیبایی، دندانپزشکی، چشم پزشکی، درمان ناباروری، انواع پیوند عضو، ماساژ و طب سوزنی است. یک مقصد گردشگری پزشکی مانند کشور ایران باید در نظر بگیرد که در کدام یک از بازارهای گردشگری پزشکی اعم از درمان یا جراحی، قابلیت  ممتازی دارد و می تواند به عنوان مزیت رقابتی نسبت به رقبای خود آن را برگزیند و  از طریق تبلیغات و برنامه های بازاریابی بازار هدف خود را یافته و آن را جذب کند. همچنین چون ایران از نظر پزشکی قابلیت های فراوان دارد،  طی تحقیقات بازاریابی نیاز ها و خواسته های بازار موجود را مورد بررسی قرار داده و توانایی های خود را در زمینه تسهیلات گردشگری پزشکی افزایش دهد.  عوامل انگیزشی مانند هزینه، دسترسی، خدمات و کیفیت در توسعه و رشد گردشگری پزشکی در ایران و هر کشور مقصدی نقش بسزایی دارد. بنابراین خدمات پزشکی، مهم ترین عاملی است که گردشگران پزشکی در زمان انتخاب یک مقصد گردشگری پزشکی، مد نظر قرار می دهند و انگیزه اصلی گردشگران پزشکی، افزایش سلامت جسمی آنها است و توجه زیادی به امکانات گردشگری ندارند.

گردشگری درمانی

زیرشاخه ی گردشگری پزشکی است زیرا با درمان سرو کار دارد با این تفاوت که درمان یک بیماری معین با استفاده از منابع طبیعی مانند چشمه های آب معدنی و گرم، لجن، دریاچه های نمک و آب درمانی انجام میگیرد.

گردشگری تندرستی

در گردشگری تندرستی، افراد سالم، با هدف حفظ و بهبود سلامتی خود و پیشگیری از بیماری به سفر می روند و به دنبال تجربه ی یک سبک زندگی سالم در کشور مقصد و دسترسی به خدمات بومی آن منطقه، از کشور خود به کشور دیگر سفر می کنند. گردشگران تندرستی به طور فزاینده فعالیت های سالم با شیوه زندگی خود  (به عنوان مثال، ورزش، غذاهای مغذی،مراقبه، و غیره) را ادغام می کنند و در هنگام سفر  نیز  همین سبک سلامت را دنبال می کنند وعادات رو به رشد سالم خود را  در هنگام سفر نیز  ادامه دهند. زمینه های گردشگری تندرستی شامل یوگا، مدیتیشین، تناسب اندام، ورزش و استراحت، جوان سازی پوست، زیبایی و آب درمانی می شود و گردشگران تندرستی در کشور مقصد به سراغ اسپاها، تفرجگاه ها، مراکز سلامت و زیبایی و حمام آب گرم می روند.

بازاریابی گردشگری سلامت

بازاریابی گردشگری سلامت همانند بازاریابی در حوزه ی صنایع خدماتی دیگر است اما تفاوت و تمایز این صنعت مربوط به همان واژه ی سلامت است زیرا سلامت از جنبه های شخصی و حساس زندگی افراد است و با واژه ی اعتماد عجین شده است بنابراین خطرپذیری مربوط به خدمات گردشگری سلامت در سفر بسیار بیشتر است و همین ویژگی طیف متنوعی از رویکردها را برای جذب گردشگر سلامت می طلبد. درنتیجه مسئولان و ذی نفعان در حوزه ی گردشگری سلامت در ایران باید از استراتژی ها و روش های بازاریابی متفاوتی استفاده کنند تا به جذب مشتری بینجامد. باید خاطر نشان کرد که اهمیت بازاریابی  در مشتری محور بودن آن است و تمام را ه حل های بازاریابی برای پیشبرد گردشگری سلامت در ایران، بدون درنظر گرفتن مشتریان، خواسته ها و نیازهایشان بی تاثیر خواهد بود. بنابراین لازم است سازمان های مربوط به گردشگری سلامت، در ابتدا بازار هدف خود را به خوبی شناسایی کرده و درصدد رفع نیازهای آنها برآیند. درنتیجه در این صورت است که به طراحی یک برنامه ی بازاریابی اثربخش برای رشد و توسعه ی گردشگری سلامت در ایران نائل می شوند.

اهمیت گردشگری سلامت در ایران

اهمیت صنعت گردشگری سلامت در اقتصاد جهانی برهیچ دولتی پوشیده نیست و به منظور رشد و توسعه ی صنعت گردشگری سلامت در ایران در ابتدا باید پتانسیل ها، بازارها، مقاصد، موانع و جایگاه گردشگری سلامت در ایران مورد بررسی قرار گیرند و با اطلاعات سودمندی که از این طریق در اختیار ذی نفعان و فعالان این صنعت قرار می گیرد می تواند اقدامات سودمندی را در جهت توسعه و رشد صنعت گردشگری سلامت اعم از پزشکی و تندرستی در کشور انجام دهند. تعرفه ی پایین  و کیفیت خدمات پزشکی در ایران، تمایل کشورهای همسایه را برای بهره گیری از خدمات درمانی در ایران را بیش از پیش می کند. از جهت دیگر سازمان های خصوصی اعم از پزشکی و گردشگری برای ورود به صنعت گردشگری سلامت انگیزه پیدا می کنند.

طبق آمار و ارقام جهانی، صنعت گردشگری سلامت از رشد روزافزونی برخوردار است و عواملی مانند عامل اقتصادی، رشد تضمینی تقاضای گردشگری سلامت، پیرشدن جمعیت جهان، افزایش امید به زندگی، فصلی نبودن تقاضای گردشگری و درآمد بالای حاصل از آن، اشتغال زایی و ماندگاری طولانی گردشگران سلامت در مقصد گردشگری، در رشد این صنعت تاثیر بسزایی دارند. درنتیجه گردشگری سلامت در ایران نیز باید جزء اولویت های سازمان های بخش خصوصی و دولتی قرار گیرد و با تعیین خط مشی گذاری در زمینه ی گردشگری سلامت به این مسأله توجه خاص شود و  در  شناخت ایران به عنوان یک مقصد گردشگری سلامت تلاش مستمر داشته باشند.